Paquito D’Rivera –  kubański mistrz saksofonu altowego, klarnetu i saksofonu sopranowego  to także wielokrotny laureat  Grammy Awards, NEA Jazz Master i laureat Down Beat Hall of Fame. Światową sławę  zyskał jako muzyk nagrodzonej Grammy kubańskiej grupy Irakere, rewolucyjnego zespołu współzałożonego z Chucho Valdésem na początku lat 70-tych. Łącząc rytmy afro-kubańskie i jazz, zespół był siłą napędową i zapoczątkował nową erę w muzyce kubańskiej. Po przybyciu, w 1980 roku, do Stanów Zjednoczonych stał się ambasadorem jazzu latynoskiego oraz cenionym innowatorem nowoczesnego bop-jazzu.

Paquito D’Rivera  już w wieku pięciu lat rozpoczął naukę gry na saksofonie u swojego ojca Tito D’Riviery – znanego kubańskiego klasycznego saksofonisty i dyrygenta. Uznawany za cudowne dziecko występował w młodości z Narodową Orkiestrą Kubańską. W wieku siedmiu lat sygnował instrument legendarnej firmy Selmer.Współpracował z takimi muzykami i zespołami jak McCoy Tyner, Dizzy Gillespie, George Coleman, Chick Corea,  Tito Puente, Astor Piazzolla, Ying Quartet, Turtle Island String Quartet, Mark Summer, Alon Yavnai i Yo-Yo Ma. Prowadził swój autorski zespół Havana/New York Ensemble w którym znalazło się wiele młodych, kubańskich muzyków ( np. Michel Camilo, Danilo Perez, Hilton Ruiz i Claudio Roditi). Paquito D’Rivera od najmłodszych lat zafascynowany był jazzem Benny’ego Goodmana, Charliego Parkera i Paula Desmonda. Pierwsze lekcje gry i jazzu pobierał u ojca, popularnego na Kubie saksofonisty tenorowego. W 1960 roku podjął studia w Konserwatorium Hawańskim, gdzie poznał  pianistę i kompozytora Chucho Valdesa, który wywarł duży wpływ na jego muzykę. Po odbyciu służby wojskowej (gdzie grywał w zespole wojskowym do 1965 roku) został zaangażowany  do prestiżowej Orquestra Cubana de Musica Moderna. Wraz z kilkoma muzykami tej orkiestry założył (w 1973 roku) jazzową grupę Irakere. Z zespołem tym koncertował w Europie do 1980 roku po czym zdecydował się na solową karierę w USA. Początkowo grywał i nagrywał  z różnymi zespołami oraz – gdy już zdobył uznanie w nowojorskim jazzie – z Davidem Amramem, McCoy Tynerem i Dizzy’m Gillespie’m. Po współpracy z gigantami jazzu zdecydował się utworzyć własny zespół, z którym nagrywał i koncertował w Stanach, Europie i Ameryce Południowej. Udzielał się także jako muzyk studyjny w przedsięwzięciach innych artystów. Zyskał uznanie jako jeden z najwybitniejszych innowatorów latynoskiego bop-jazzu. Ma na swoim koncie osiem nagród Grammy, był pierwszym artystą, który otrzymał Latin Grammy w dwóch kategoriach: muzyki klasycznej i jazzu latynoamerykańskiego – za „ Histoire du Soldat” Igora Strawińskiego oraz „Brazilian Dreams” z grupą wokalną  New York Voices. Paquito D’Rivera jest także znakomitym kompozytorem. Jego utwory odzwierciedlają szerokie spektrum wpływów i zainteresowań muzycznych artysty. Spośród trzech utworów kameralnych, które nagrał wspólnie z wiolonczelistą Yo-Yo Ma, „Merengue” został wyróżniony nagrodą Grammy. W 2002 roku dla The National Symphony Orchestra oraz Rotterdam Philharmonic skomponował koncert „Gran Danzon /The Bel Air Concerto”. Premierowe wykonanie dobyło się w nowojorskim The Kennedy Center for the Performing Arts pod kierunkiem Leonarda Slatkina, z  solistką- flecistką Mariną Piccinini.

W maju 1991 roku Paquito D’Rivera wszedł do nowojorskiego studia, aby nagrać hołd dla bebopu. Zaprosił  legendarnego saksofonistę tenorowego Jamesa Moody’ego, wybitnych jazzmanów trębacza Marka Morganelli’ego, basistę Harvey’a Swartza i perkusistę Al Fostera oraz czołowych ówczesnych muzyków latynoskiego jazzu: trębacza Claudio Roditiego i pianistów Danilo Pereza i Pedrito Lopeza. Szczegółna rola przypadła saksofoniście Jamesowi Moody’emu. Legendarny muzyk  zaczął grać na saksofonach jako nastolatek, potem swe umiejętności zawodowe doskonalił w czasie służby wojskowej. Do cywila odszedł w 1946 roku i  zaangażował się do big-bandu Dizzy’ego Gillespiego (jako tenorzysta), ale na trasę koncertową do Europy wyruszył jako saksofonista altowy. W 1949 roku zrealizował  słynne nagranie  „I’m In The Mood For Love” które stało się wielkim przebojem i  utrwaliło pozycję  znakomitego saksofonisty. W latach 50-tych przewodził kilku małym grupom lansując jazzujące brzmienie rhythm and bluesa. Koncertował i nagrywał z Sonny’m Stittem i Genem Ammonsem. W latach 50-tych zaczął grać na flecie, zaś w dekadzie lat 60 – tych stał się kluczową postacią amerykańskiej sceny klubowej oraz gwiazdą międzynarodowych festiwali. Saksofonista dysponował pełnią możliwości solistycznych, znakomitym warsztatem oraz wyczuciem jazzowej ballady.  Najczęściej pojawiał się (1962-69) w zespołach Dizzy’ego Gillespie’go oraz własnych autorskich formacjach. Chętnie zapraszany był do udziału w projektach innych, wybitnych muzyków.

Ideą sesji, którą przygotował Paquito D’Rivera wraz z Jamesem Moody’m  było stworzenie albumu takiego jak „Monk, Bird, and Dizzy” i faktycznie nastrój i emocje legendarnego albumu zostały przez muzyków zgrabnie ukształtowane. „Who’s Smoking ?” zawiera zestaw oryginalnych kompozycji zaproszonych muzyków, a także standardy Johna Coltrane’a „Giant Steps” i Theloniousa Monka „I Mean You”. Orginalny album ukazał się w 1992 roku, teraz wznowiony został na podwójnym winylu oraz w wersji CD. Dostarcza znakomita porcję nowoczesnego jazzu z pełnym poszanowaniem dla tradycji jazzu i ekspozycją muzyki latynoskiej.

Dionizy Piątkowski