Kultowy, afrykański saksofonista Dudu Pukwana ( 2.09.1941-29.06.1990) to piewca południowoafrykańskiego, miejskiego mbaquanga i saksofonowego jive’u oraz jazzowej, funkowej improwizacji. Pierwszym instrumentem Pukwany był fortepian, na którym ojciec nauczył go grać, gdy miał 10 lat. Większość część kariery wypełniła mu jednak gra na saksofonie altowym, na którym grał w stylu pełnym furii i pasji, czerpiąc w równym stopniu z afrykańskiego mbaquanga i saksofonowego jive’u, jak też ze stylistyki Charliego Parkera i Kinga Curtisa. W 1957 roku zamieszkał Cape Town i (jako pianista) został muzykiem lokalnego zespołu Four Yanks, kierowanego przez Tete Mbambisę. To prawdopodobnie wtedy zainteresował się saksofonem: podstawy gry na tym instrumencie wyłożył mu kolega z zespołu, Nick Moyake. Mtutuzel „Dudu” Pukwana spędzał sporo czasu na słuchiwaniu importowanych płyt Curtisa, Parkera, Louisa Jordana, Sonny’ego Rollinsa i Bena Webstera. Zaprzyjaźnił się z białym jazzowym pianistą i bandliderem, Chrisem McGregorem, który w 1960 roku zaprosił go do swego zespołu Blue Notes. Spędził tam trzy lata, odbywając z Blue Notes trasy koncertowe w Afryce Południowej. Jednak apartheid całkowicie uniemożliwił mieszanemu rasowo zespołowi występy publiczne. W 1963 roku saksofonista skorzystał z okazji opuszczenia przez zespół kraju: występu na dorocznym festiwalu jazzowym w Antibes, we Francji. Po festiwalu, zespół pracował przez kilka miesięcy w Szwajcarii, by po otrzymaniu wiz i zezwoleń na pracę (dzięki rekomendacji Ronnie’go Scotta) przenieść się do Wielkiej Brytanii. Dudu Pukwana pozostał w zespole McGregora do 1969 roku (w tym czasie Blue Notes przemianowali się na Brotherhood Of Breath).Potem przyjął zaproszenie Hugha Masekeli, legendarnego trębacza- emigranta z RPA, do odwiedzin USA i podjęcia pracy w złożonym z uchodźców zespole Union Of South Africa. Po rozpadnięciu się zespołu w 1970 roku Dudu Pukwana powrócił do Londynu, by założyć swój własny o nazwie Spear ( potem przemianowany na Assegai). Artysta pracował nadal i nagrywał z Jonasem Gwangwą, Gwigwie Mrwebi oraz takimi zespołami jak Keith Tippette’s Centipide, Traffic, Incredible String Band, Sebothane Bahula’s Jabula, Harry Miller’s Isipingo oraz Louis Moholo Unit. Dudu Pukwana wniósł też istotny wkład do albumu Johna i Beverly Martynów „Road To Ruin”. W 1970 roku zrealizował (wspólnie z południowoafrykańskim saksofonistą Gwigwi Mrwebi) album „Kwela” – utrzymany w stylu muzyki sax jive. Przed założeniem w 1972 roku nowej wersji zespołu Spear, nagrał z Assegai jeszcze dwa albumy („ Assegai” i „Assegai Zimbabwe”). W tym samym roku był też liderem nagrania „ Home Is Where The Music Is” Hugh’a Masekeli. W nowym zespole Spear pojawili się m.in. muzycy z Blue Notes, trębacz Mongezi Feza, bębniarz Louisa Moholo i Bixo Mngqikana (saksofon tenorowy). Ich pierwszy album z 1973 roku nosił nazwę „In The Townships”, kolejny „Flute Music” Nagrania okazaly się znaczącymi wydarzeniami, odkrywającymi nieznane dotychczas głębie emocjonalnej i twórczej intensywności stylu fusion stapiającego mbaqanga, sax jive i jazz. Dudu Pukwana rozwiązał w 1978 roku Spear, by założyć większy zespół Zila, zdominowany instrumentami dętymi i perkusyjnymi. Zespół zadebiutował albumem „Diamond Express” a Dudu Pukwana dokonywał z formacją Zila wielu, ciekawych, choć okazjonalnych okazjonalnych nagrań, był atrakcją brytyjskich i europejskich klubów i festiwali. Przedwczesna śmierć artysty w 1990 roku ( spowodowana niewydolnością wątroby), pozbawiła afrykańską scenę jazzową jednego z najbardziej konsekwentnych i kreatywnych twórców, który w historii muzyki zapisł się znakomitymi albumami, takimi jak „Home Is Where The Music Is” –z Hugh Masekelą, „In The Townships”, „ Flute Music”, „Zimbabwe” – z Assegai, „Blue Notes For Mongezi”,”Diamond Express”, „Blue Notes In Concert’78”, „Song For Biko”, „Sounds – Live At The 100 Club’81”- z Zila, „Live At Bracknell & Willisau’84” z Zila, „ Zila’ 86”, „Radebe – They Shoot To Kill”- z Johnem Stevensem), „Blue Notes For Johnny” oraz (1987) słynny „ Cosmics Chapter 90” z flagowym zespołem Zila (Dudu Pukwana– alto and soprano saxophone, Pinise Saul– vocals and cabassa, Lucky Ranku– guitar, Eric Richards– bass, Roland Perrin– keyboards, Steve Arguelles– drums, Fats Ramoba Magoboya-congas).
